Chronique occitane et histoire. Glòria al General De Castelnòu… tombat dins lo trauc de la trapa (1) !

Pel centenari de la fin de la Granda Guèrra 14/18, lo dever de memòria me fa tornar en-rè. La premsa, la tele, la radiò nos parlan pas que dels generals qu’an ganhada aquela batesta sanguinària.
Mas, l’Estat n’òblidan un brave, e un dels nòstres : De Castelnòu, que la soca es sortida d’a Sant Cosme, prèp d’Espaliu. Cal se rememoriar, qu’en setembre de 1914, foguèt lo Venceire del Grand-Coronat de... "Nancy" ?
Après l’armistici, en 1918, Foch e Petain seguèron faches Marescal. Lo nom de De Castelnòu anonçat dins totas las premsas se dubiá d’èstre lo seguent...
Quitament, s’ausiguèt sus l’avenguda dels Aliscamps (2), al desfilat del 14 de julhet de 1919, tot un fum de gents que cridèron : De Castelnòu, Marescal, Marescal !
Espèra-te un pauc ? Pensatz que sus las bancas oficialas, vergonjoses, d’unses, pas plan a l’aise, se tempèron las aurelhas, torceguèron la gaunha e virèron lo cap !
Fa que, quauques tempses après, los còntratots (3) (los que mestrejan o que vòlon mestrejar los que son sus tèrra o dins lo cèl) se quilhèron per pas que siá elevat a-n-aquel grade. Pr’aquò, sièis generals seguèron nomenats... mas, cap de De Castelnòu ?
D’ont es venguda aquela empacha ! L’òm podriá afortir, de las complicitats misteriosas, de los que fan la plèja o lo bèl temps ? Fa que la politica d’aquela passada (aquò a pas cambiat) l’escartèt d’aquel onor.
Se’n seguèt que despendèt dels autres oficièrs superiors recompensats per la Republica.
Sabèm que nòstre Roergàs, demorèt fidèl a sas tradicions. Aital se compren que trobèt sus son camin, d’entrevacaires (4). Totes, se liguèron e l’entrepachèron de capitar per tal d’aver (5) "lo baston de marescal".
Perqué tant d’encanissament (6) ?
Sa fe prigonda a la religion catolica n’es forçadament la causa ! Es aital que Clemenceau l’escainomenèt : Lo Capuchin calçat (7) !
Coratjós, seguèt fach Cap d’armadas. Un jorn li demandèt :
— la guèrra acabada, auretz una armada victoriosa entre las mans. Qué ne faretz ?
— Monsenh lo president, après la guèrra, plorarai mos enfants.
Fetivament Castelnòu perdèt tres filhs sus los sièis, que partigèron se batre en agost de 1914.
Arribèt que Foch li flambèt la plaça. Demorèt pas que Commandant de la còla de las Armadas francesas de l’Èst. Sul pic, Foch lo carguèt d’aprestar una fòrta ataca pel 14 de novembre que dubiá aténger lo Rin. Las tropas èran atropeladas quand la guèrra s’acabèt.
Vo’n dirai pas mai. Prosses escrivans e/o conferancièrs, jornalistas an consacrats d’obratges o d’articles sus nòstre eròi (8). Belcòp an pas compres l’entestament dels Govèrns, e ailàs... dura dempuèi cent ans. Seriá mai que ora, de virar la pagina.
L’annada del perdon dubriá, 75 ans après sa mòrt, l’enauçar a-n-aquela dignitat que li an panada, per que es mai que meritada.
Lo 11 de novembre de 2018 dubriá marcar aquela reconeissença a un òme qu’a far son dever e qu’a pagat, mai que, sos deutes a la França. Tanplan, lo President de la Republica esperarà lo 18 de març de 2019, anniversari de sa despartida ?
Coma se ditz : ambe lo temps, los prats s’afenan (9) !
Qué ne sabèm ?
Es a totes nòstres elegits de Roergue (quina color que siá) de s’afrairar (10) e de far lo perqué !
En fin finala "Justícia" seriá tornada (11).
Es lo Vòt que fau e soi pas lo sol.
Per ieu, se jamai es pas nomenat Marescal de França, serà e demorarà lo Grand Marescal de Roergue.

Naudet

1. Tombat dins lo trauc de la trapa : tombé dans oubliettes. 2. L’avenguda dels Aliscamps : l’avenue des Champs-Élysées. 3. Los contratots : les contestataires. 4. Entravacaires : contestataires. 5. L’entrepachèron de capitar d’aver : mirent obstacles afin d’obtenir. 6. Encanissament : acharnement. 7. L’escainomenèt : Lo Capuchin calçat : le surnomma : Le Capucin botté, surnom donné au Général De Castelnau par Clémenceau, à cause de son attachement à la religion catholique. 8. Eròi : héros. 9. Ambe lo temps, los prats s’afenan ! : avec le temps, tout s’arrange ! 10. De s’afrairar : de s’unir. 11. Justícia seriá tornada : Justice serait rendue. Trach del Bulletin d’Espaliu del jòus 8 de novembre fargat per Cristian Prieur, rèire pichòt nebot del General De Castelnòu qu’ai aplechat. O ai ja dich : es a saupre que lo General De Castelnòu parlava a nòstres Peluts en lenga nòstra.